تعارض اشتراک و تخصیصتعارض اشتراک و تخصیص، تنافی میان احتمال دو حالت اشتراک و تخصیص در یک کلام را می‌گویند. ۱ - تعریفتعارض اشتراک و تخصیص، در موردی است که در یک کلام ، هم تخصیص احتمال داده شود و هم اشتراک . ۲ - مثالمثل آیه : ﴿وَلا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ﴾ که دو تفسیر درباره آن وجود دارد: در یک تفسیر، نکاح به معنای وطی هم بستر شدن است، که طبق این معنا، اشتراک لازم می‌آید، زیرا کلمه «نکاح» به صورت حقیقی در معنای عقد استعمال شده است و اگر استعمال آن در معنای وطی نیز حقیقی باشد، اشتراک لفظی لازم می‌آید. در تفسیر دیگر، «نکاح» به معنای عقد نکاح آمده است، که طبق این معنا، تخصیص عقد به عقد صحیح لازم است، چون کلمه «عقد» شامل صحیح و فاسد، هر دو، می‌شود و به طور قطع ، عقود باطل در این جا مراد نیست. ۳ - حکماین که در تعارض ، اشتراک مقدم می‌شود یا تخصیص، میان اصولی‌ها اختلاف است؛ بعضی معتقدند تخصیص بر اشتراک مقدم است، زیرا: ۱. موارد کاربرد تخصیص بیشتر از اشتراک است؛ ۲. تخصیص بر مجاز مقدم است و مجاز بر اشتراک تقدم دارد، پس تخصیص بر اشتراک نیز مقدم است. [۲]
التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة، عزیز برزنجی، عبداللطیف عبدالله، ج۲، ص (۹۴-۹۳).
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۱۸، برگرفته از مقاله «تعارض اشتراک و تخصیص». |